زن‌نوشت

«شماری از زنان در ولسوالی جاغوری ولایت غزنی، به رسم اعتراض چادرهای‌شان را برای رییس‌جمهور و رییس‌اجرایی فرستادند و پیشنهاد کردند تا زمانی که نمی‌توانند برای مردم کاری انجام بدهند چادر به سر در ارگ بمانند.» —خبرگزاری‌های افغانستان

زنان جاغوری در اعتراض به ربوده شدنِ دو زن از ولایت‌شان تصمیم گرفته‌اند کاری بکنند اما آیا این کار با مثلاً لباسِ زنانه تن کردن به بازداشتی‌های مرد در ایران فرق می‌کند؟ آیا هر دو از جنس این نیستند که «زنان بی‌عرضه و ترسو و نالایق‌اند»؟ بارِ تحقیر نسبت به جنسِ زن ندارد؟ فقط دارم می‌پرسم.

یکی دو ساعت دیگر مسابقهٔ والیبال مردانِ ایران و آمریکا در استادیوم ۱۲هزار نفریِ آزادی برگزار می‌شود بدونِ حضورِ زنان یا دقیق‌تر: با حضورِ تعدادِ مشخصی از زنان با کارت‌های VIP.

بحث‌ها دربارهٔ رفتن یا نرفتنِ زنان به استادیوم‌های ورزشی این روزها خیلی بیشتر از اوایل دههٔ ۸۰ است که کمپین‌اش را راه انداختیم. تعدادِ کسانی که برای گرفتنِ این حق‌شان تلاش می‌کنند، ده‌ها برابر شده است. هر روز چهرهٔ جدیدی در رسانه‌ها می‌بینیم که در این باره حرف می‌زند و غیره.

آن روزها از هر طرف اخطار می‌رسید که وقت و انرژی‌مان را برای موضوعی فرعی که «اولویتِ جنبش زنان» نیست صرف نکنیم. ما بیش از فعالانِ اجتماعی از سوی ورزشکاران حمایت می‌شدیم. اما آزادیِ دسترسی به همهٔ فضاهای عمومی فارغ از جنسیتِ افراد و مبارزه با جداسازی جنسیتیِ فضاها برای خیلی‌ها مهم است و گذشتِ زمان این خواسته را به‌خوبی برجسته کرده. زیاد به این فکر می‌کنم که واقعاً اولویت‌ها در هر جنبشی چگونه تعیین می‌شوند..

نمی‌دانم اول اصطلاحِ «خونِ مردم را در شیشه کردن» وجود داشته که ساعدی داستانِ آشغال‌دونی را نوشته یا بعد از این داستان چنین اصطلاحی فراگیر شده. به هر حال خونِ مردمِ فقیر را در شیشه کردن و فروختن موضوعِ داستانِ ساعدی و فیلمی است که داریوش مهرجویی بر پایهٔ این داستان ساخته.

در یک جمله: فیلمِ دایرهٔ مینا هم ابزورد است و هم مستند. برای آن‌هایی که «من‌وتو» می‌بینند و مدحِ دورانِ حکومتِ محمدرضا پهلوی را می‌کنند، دیدنش از واجبات است و هم‌چون یک فیلمِ مستندِ قوی عمل می‌کند. فیلم‌برداریِ عالی و تصاویرِ خیلی جالب از تهرانِ دههٔ ۵۰ که هم زیبایی‌های بلوار کشاورزِ وقت را نشان‌مان می‌دهد و هم فلاکتِ یک کیلومتر آن‌طرف‌تر را. و از آن مهم‌تر: موضوعِ فیلم که نقدِ دلالی، بروکراسیِ دست‌وپاگیر، اجرا نشدنِ قوانین و حاکم بودنِ روابط بر ضوابط و این‌هاست. نقدهایی که به جامعهٔ امروزِ ایران همچنان وارد است. (راستی آن روزها پزشکان و پرستاران به اکرانِ دایرهٔ مینا اعتراض نکردند؟ از این نظر انگار آن موقع وضع‌مان بهتر بوده.)
فیلم کمی شعاری است و پایانش درنیامده اما پُر است از صحنه‌های کافکایی: فضاهای تاریک و درهم‌ریختهٔ بیمارستان و پس‌زمینه‌ای از صفِ آدم‌های یک‌شکل و سرگردان در نماهای مختلف. و عجیب تلخ است..

دیدنِ دایرهٔ مینا و خواندنِ آشغال‌دونی را پیشنهاد می‌کنم. من داستان را بعد از دیدنِ فیلم خواندم و از تصویرپردازیِ هنرمندانهٔ ساعدی بسیار لذت بردم.

از وقتی که فیلمِ مستندِ Capturing the Friedmans را دیده‌ام، گاهی شب‌ها خواب می‌بینم که دارم پروندهٔ آرنولد و جسی فریدمن را در مورد سوءاستفادهٔ جنسی از کودکان بررسی می‌کنم. و بعد ماجرای فیلمِ دانمارکیِ The Hunt در خواب برایم مرور می‌شود..
کارگردانِ این فیلمِ مستند پس از اکران فیلمش در جشنوارهٔ ساندنس گفته است که هنوز نمی‌داند آیا فریدمن‌ها مجرم بوده‌اند یا نه. از ویژگی‌های خوبِ فیلمش همین است که تا آخر بیننده هم نمی‌تواند قضاوت کند. ما هم همگام با کارگردان نکات پنهان پروندهٔ فریدمن‌ها را بررسی می‌کنیم و بدون آن‌که به جواب مشخصی برسیم، فرضیه‌پردازی می‌کنیم.
موضوعِ فیلم بسیار آزارنده است. بیننده با خانواده‌ای مواجه می‌شود که ظاهراً شاد و سالم است اما نیمهٔ تاریکِ ماه در روزِ شکرگزاریِ سال ۱۹۸۷ روشن می‌شود: پلیس به خانهٔ فریدمن‌ها می‌ریزد و تعداد زیادی مجلهٔ پورنوگرافی کودکان را از زیرزمینِ خانه کشف می‌کند.
آرنولد فریدمن معلمِ شناخته‌شده‌ای است که سال‌ها در زیرزمینِ خانه‌اش کلاس‌های نیمه‌خصوصی کامپیوتر برای بچه‌ها داشته است. پلیس با این فرضیه که لابد او از بچه‌های کلاسش سوءاستفاده می‌کرده، تحقیقاتش را شروع می‌کند و در نهایت او و پسرِ ۱۸ساله‌اش، جسی، در دادگاه محکوم به سوءاستفاده از ده‌ها دانش‌آموز می‌شوند.
فیلمْ پرونده را از طریقِ گفت‌وگو با جسی، دیوید، و الن فریدمن؛ دو نفر از دانش‌آموزانِ سابق؛ وکیلِ جسی؛ و تعدادی از کارکنان پلیس و دادستانیِ وقت بازگشایی می‌کند و با این‌که هیچ‌کدام از مصاحبه‌شونده‌ها آدم را قانع نمی‌کنند، موارد شک‌برانگیز بیرون می‌زند: آیا پلیس در بازجویی‌های خود از کودکان درست رفتار کرده یا ممکن است حرف توی دهانِ بچه‌ها گذاشته باشد؟ آيا با رسانه‌ای شدنِ ماجرا قاضی و هیأت منصفه می‌توانسته‌اند فارغ از انتظارات افکار عمومی قضاوت کنند؟ چرا هیچ‌کدام از بچه‌ها تا پیش از تحقیقات پلیس چیزی نگفته بودند یا اعلام نارضایتی نکرده بودند؟ آیا صرفِ اعتراف کردنِ متهمان با توجه به فشارها و مصلحت‌اندیشی‌های دوران بازداشت می‌تواند برای اثباتِ جرم کافی باشد؟ و بسیاری نکات نامشخصِ دیگر.
دیدنِ این فیلمِ مستند را پیشنهاد می‌کنم.

حسینی، نمایندهٔ مردم اهواز: «من به خانم ابتکار پیشنهاد می‌کنم که اگر توان کار کردن ندارد از ریاست سازمان محیط زیست استعفا دهد و در منزل برای خانواده خود غذا بپزد.» –خبرگزاری‌ها

بخشِ اولِ سخنان انتقادیِ آقای حسینی نسبت به مدیریت خانم ابتکار در سازمان محیط زیست کاملاً پذیرفتنی است–و با وضعیتی که هوای اهواز دارد، شدتش قابل درک است. اما واقعاً هیچ توضیحی نمی‌تواند قسمتِ دومِ صحبت‌های او را توجیه کند. آیا اگر رئیس سازمان محیط زیستْ مرد بود، آقای حسینی برای فعالیتِ پس از استعفای او پیشنهادی می‌داد؟ گمان نمی‌کنم.